YAPAY ZEKA VE SPOR
Dünya da ki teknolojik gelişmelerle birlikte yapay zeka (AI) Türkiye de spor alanında da kullanılmaya başlandı.
Sporun aşırı rekabetçi dünyası, sporcuları ve antrenörleri mevcut en iyi antrenman yöntemlerini aramaya yönlendirmektedir. Kulüpler, dernekler ve hatta devletler, yalnızca eğitimi değil aynı zamanda ekipmanı da iyileştiren bilimsel araştırmalara harcamalar yapmaktadır. Bilim, kazanmanın ve kaybetmenin milimetrelere veya saniyenin binde birine inebildiği Olimpiyat etkinliklerinde fark yaratabilmektedir. Tüm bu olaylar Sporun bilimsel profilinin yükselmesine neden olmaktadır.
Spor endüstrisinde gelişim ve ilerlemek için yeniliklere ihtiyaç duymaktayız. Yeni teknolojilerin spor sektörüne entegrasyonunda, sporcu performansını geliştirmeye olan katkıların yanı sıra teknolojik gelişmeler; spor tesislerine, spor medyasına, spor pazarlamasına, spor tüketicilerine, spor yöneticilerine ve de rekreasyon alanına sunduğu geliştirilmiş imkanlar ve kalitedeki yükselişle sektörde motivasyonun yükselmesine, ilginin artmasına yol açmaktadır.
Teknolojik gelişmelerden spor sektörü de etkilenmiş, Futboldan bilgisayar oyunlarına, giyilebilir spor teknolojisi ürünlerinden akıllı stadyumlara kadar pek çok ürün ve hizmet endüstrisi yapay zeka teknolojisi ile geliştirilip pazarlanmıştır.
Tüm bunların doğrultusunda spor mühendisliği, spor endüstrisinin gelişimi ve modernizasyonu için büyük önem taşımaktadır. Spor mühendisliği, spor ürünlerinin tasarımı ve geliştirilmesi, antrenman programlarının tasarlanması ve uygulanması, spor tesislerinin tasarımı ve planlanması, spor malzemelerinin üretimi ve kalitesinin kontrolü, spor ticaretinin yönetimi, spor risk yönetimi ve sigortacılığı, spor kazalarının önlenmesi, sporun çevresel etkisini incelemek ve değerlendirmek, spor kültürünün geliştirilmesi, spor yaralanmalarının önlenmesi, spor kulüplerinin yönetimi, spor etkinliklerinin organizasyonu, spor turizminin yönetimi ve spor alanlarının verimliliğini artırmak gibi pek çok alanı kapsamaktadır. Bu alanlarda uzmanlaşmış spor mühendisleri, spor endüstrisinin gelişimine ve modernizasyonuna büyük katkı sağlamaktadır.
Yapay zeka ile spor mühendisliğinde; atletlerin performanslarını analiz etmek, antrenman programlarıoluşturmak ve antrenman verimliliğini artırmak için kullanılmaktadır.
Yapay zeka, atletlerin performanslarını ölçmek ve antrenman programlarını optimize etmek için veri toplama, analiz etme ve öngörme özellikleri için kullanılmıştır. Ayrıca, yapay zekanın yardımıyla, spor mühendisleri, atletlerin fiziksel, davranışsal ve psikolojik özelliklerini daha iyi anlayabilirler. Buna ek olarak, yapay zeka, atletlerin antrenman süreçlerini izlemek ve takip etmek için kullanılabilir. Derin öğrenme Yapay Zekanınbir alt dalı olup büyük veriden öznitelik çıkarılarak, atletlerin performansını ölçmek ve antrenman programlarını optimize etmek için kullanılan çok sayıda algoritmaya dayanmaktadır. Böylece derin öğrenme, spor mühendisliğinde atletlerin performansını ölçmek, antrenman programlarını optimize etmek ve antrenman verimliliğini artırmak için kullanılmaktadır.
YAPAY ZEKA’NIN TÜRK SPOR ENDÜSTRİSİNDE KULLANIM ALANLARI
Günümüzde teknolojinin hızlı gelişimi, spor dünyasında da benzersiz bir dönüşüme öncülük ediyor. Bu dönüşümde başrolde ise yapay zeka (AI) bulunuyor. Yapay zeka, spor sektöründe adeta bir oyun değiştirici olarak karşımıza çıkıyor.
AI'nın spor sektöründeki en çarpıcı etkilerinden biri, performans analizi ve antrenman yönetiminde yaşanıyor. Profesyonel sporcular, yapay zeka destekli analizlerle vücut mekaniği, hız, dayanıklılık gibi kritik faktörleri inceleyerek performanslarını optimize edebiliyorlar. Bu analizler, antrenman programlarını kişiselleştirmek ve sakatlık riskini minimize etmek adına önemli bir araç haline geldi.
Sadece oyuncular değil, takımlar da yapay zekayı stratejik planlamada kullanıyor. Oyun analizleri, rakip takımın taktikleri ve oyuncu performansları, yapay zeka algoritmaları ile analiz edilerek, teknik direktörlerin maç stratejilerini daha etkili bir şekilde belirlemelerine yardımcı oluyor.
Spor izleyicileri için de yapay zeka, unutulmaz deneyimlerin kapılarını aralıyor. AI tabanlı analizler ve istatistikler, izleyicilere daha derinlemesine bilgi sunarken, sanal gerçeklik (VR) ve artırılmış gerçeklik (AR) teknolojileri sayesinde maç izleme deneyimi, bir adım öteye taşınıyor. Sporseverler, sahadaki oyuncuların bakış açısından maçı izleyebilir, istatistiklere anında erişebilir ve hatta kendi sanal maçlarını oluşturabilirler.
Ayrıca, spor etkinliklerinin güvenliği açısından da yapay zeka kullanımı büyük bir öneme sahiptir. Yüz tanıma teknolojisi, stadyum güvenliği için geliştirilen algoritmalar ve izleme sistemleri, büyük spor etkinliklerini daha güvenli hale getiriyor.
Yapay zeka, spor dünyasını sadece daha rekabetçi ve etkileyici bir hale getirmekle kalmıyor, aynı zamanda sporun sınırlarını zorlayarak yeni bir dönem başlatıyor. Bu evrimleşen ilişki, gelecekte sporun nasıl şekilleneceğine dair heyecan verici bir bakış sunuyor. Yapay zeka ile spor, güçlerini birleştirerek, spor tutkunlarına unutulmaz bir gelecek vaat ediyor.
Peki yapay zeka uygulama ve yazılımlarının ülkemizde kullanımı nasıldır?
Türkiye'de spor alanında yapay zeka kullanımı giderek artan bir trende sahiptir. Türkiye'de spor sektöründe yapay zeka kullanımına dair bazı örnekler;
Performans Analizi; Türk spor kulüpleri, futbol, basketbol, voleybol gibi branşlarda oyuncu performanslarını değerlendirmek için yapay zeka tabanlı analiz araçları kullanmaktadır. Oyuncuların hareketleri, hızları, dayanıklılıkları gibi veriler, antrenman ve strateji planlamasında değerli bilgiler sağlamaktadır.
Sakatlık Önleme ve Rehabilitasyon; Yapay zeka, sporcuların sakatlık riskini değerlendirmek ve önlemek amacıyla kullanılmaktadır. Ayrıca, sakatlık sonrası rehabilitasyon süreçlerinde de yapay zeka destekli uygulamalar sporculara yardımcı olmaktadır.
Maç Analizi ve Strateji; Futbol başta olmak üzere çeşitli spor branşlarında takımlar, yapay zeka kullanarak rakip takımların oyun stratejilerini analiz etmekte ve kendi stratejilerini buna göre oluşturmaktadır.
Seyirci Deneyimi; Türk spor kulüpleri ve organizatörler, maç günü etkinliklerinde ve stadyum içi deneyimlerde yapay zeka ve artırılmış gerçeklik teknolojilerini kullanarak seyircilere daha interaktif ve kişiselleştirilmiş deneyimler sunmaktadır.
Hakem Yardımı; Yapay zeka, spor müsabakalarında hakemlere destek sağlamak amacıyla kullanılmaktadır. Özellikle video hakemlik (VAR) sistemleri, yapay zeka algoritmalarını kullanarak doğru karar verme süreçlerine katkı sağlamaktadır.
E-Spor; Türkiye'de e-spor alanında da yapay zeka, oyuncu performans analizi, strateji geliştirme ve oyun içi deneyimi iyileştirmek için kullanılmaktadır. Türk e-spor takımları, yapay zeka teknolojilerini oyun stratejilerini optimize etmek ve oyuncuların becerilerini geliştirmek için kullanmaktadır.
Bahis oyunları: Bilgisayarların başarılı geldiği alanlardan biri tahminlerdir, örneğin birçok kişi bu aracı spor sonuçlarını tahmin etmek için kullanmaktadır. Spor, sonuçlarının pek çok sayıda özelliğe sahip olmasından dolayı insanların tüm özellikleri göz önünde bulundurması ve bir spor karşılaşmasını yüksek doğrulukla tahmin etmesi zordur. Bu durumlarda, tüm verilerle başa çıkmak için yüksek performanslı bir tekniğe ihtiyaç duyulur. Bu ihtiyaçtan kaynaklı Yapay Zekanın kullanımına gerek duyulmaktadır. Bu teknolojideki muazzam ilerlemeler, son derece yararlı sonuçlar çıkarmak için büyük veriyi işlemeyi mümkün kılmaktadır (Fialho vd., 2019).
Sanal Gerçeklik Sanal gerçeklik teknolojisi gerçek dünyayı simüle edebilen bilgisayar donanımı, yazılımı ve sanal dünya entegrasyon teknolojisi sayesinde daha da mükemmel hale gelmektedir. Sanal gerçeklik teknolojisi spor bilimleri alanlarında uygulanmaktadır ve yarışma sporlarının gelişiminde önemli bir rol oynamaktadır (Wang, 2012). Spor bilimlerinde de uygulamaları artan sanal gerçeklik, kişinin duygusunu manipüle edip fiziksel olarak ortamın içerisinde hissetmesini sağlayabilen üç boyutlu teknolojiyi kullanan bir araçtır. Öncesinden planlanıp oluşturulan senaryoların üç boyuta taşınıp, kask, gözlük, ve sensörler gibi araçlarla kullanıcıların gerçekleştirdiği hareketleri takip etmektedir. Bu doğrultuda sanal platform içerisinde kişilerin gezmesi, keşfetmesi ve etkileşim kurması sağlanmaktadır. Duygusal uyaranlarla birlikte gerçek zamanlı bilgisayar görüntülerinin birleştirilmesini gerçekleştirerek sanal dünyayla iletişim kurulmasını sağlamaktadır
Exergame Uygulamaları 1980 yıllarına dek varlığı uzanan aktif video oyunlarıdır. Genel sağlığı ve fiziksel aktiviteyi geliştirme ve de rehabilite hedefi doğrultusunda kullanıldığı için, exergame uygulamalarının kullanımı son 15 yıl içerisinde artış göstermiştir (Gao vd., 2015). Exergamede hareket etmeden geleneksel video oyunlarından farklı olarak, ekranda olan görüntüyle etkileşime geçilerek, fiziksel hareket edilerek oynama gerçekleşmektedir (Thivel ve O’Malley, 2016).
Derin Öğrenme Yapay zekanın alt dallarından biri derin öğrenmedir. Yapay sinir ağları ile üzerinde çalıştırılarak geliştirilmiş olan derin öğrenme yöntemleri genel olarak birden fazla gizli katmana ve nörona sahip yapıdadırlar.
Türkiye'de spor alanında yapay zeka kullanımı, teknolojik gelişmelerle birlikte sürekli olarak genişlemekte ve spor endüstrisinin farklı alanlarında önemli katkılarda bulunmaktadır.
Günümüz spor dünyasında kullanılan yapay zeka uygulamaları chatbotlar, bilgisayar vizyonu, otomatik gazetecilik ve giyilebilir teknoloji olarak dört ana kategoriye ayrılmaktadır.
Chatbotlar: Spor takımları ve spor kuruluşları, canlı oyun bilgileri, takım istatistikleri ve arena(spor salonu, stadyum) lojistiği gibi konularda taraftarların sorularına cevap oluşturan yapay zeka asistanları kullanıyor. Bu sayede seyirciler, müsabaka sürecinde bulunduğu atmosferin ötesine geçerek, gerçek zamanlı olarak takım veya sporcular hakkında bilgi edinebiliyorlar. Ayrıca bulundukları platformda ne, nerede, ne durumda gibi soruların cevaplarına erişebiliyorlar.
Bilgisayar Vizyonu: Bilgisayar vizyonu, yüksek hızın yer aldığı sporlarda, sporcu ya da sporcunun kullandığı araç hakkında bilgi alınmasını sağlayan yapay zeka alt yapılı bir teknolojidir. Örneğin, Nascar gibi bir otomobil yarışında araçların hızı oldukça yüksek olduğu için araçtaki ani hasarların dıştan bakılarak belirlenmesi oldukça zordur. Ancak Bilgisayar Vizyonu ile ani fotoğraflama ve makine öğrenimi teknolojisi ile aracın mevcut durumu ve arıza oluşturabilecek donanımları önceden belirlenerek erken müdahale edilebiliyor. Günümüzde Bilgisayar Vizyonu ile spor güvenliği alanında bir çok çalışma geliştiriliyor.
Otomatik Gazetecilik: Medya satış noktaları, sporla ilgilenen müşterilerine ulaşmak ve geliri arttırmak için yapay zeka odaklı otomasyonlardan yararlanıyor.
Giyilebilir Teknoloji: Kurumlar, sporcuların ve takımların verilerinden yararlanarak, performansı arttırmak için IoT (nesnelerin interneti) cihazları kullanıyor. Giyilebilir teknoloji ile daha verimli bir antrenman oluşturma fırsatı sporcuları bekliyor.
Şimdi de bu 4 kategoriye ait uygulama sürecinin profesyonel spor dünyasındaki uygulama örneklerine ve kullanım detaylarına bir göz atalım.
Skor getiren Yapay Zeka (AI) uygulamaları
Haziran 2016’da, özel bir bot geliştirme firması olan Sapien ( eski adı JiffyBots) ile birlikte Sacramento Kings için bir chatbot oluşturuldu. Kings yapay zeka ( Kings ArtificialIntelligence ) için bir kısaltma oluşturularak chatbota KAI ismi verildi.
Chatbot, mevcut takım istatistikleri, geçmiş ya da anlık takım kadrosu, NBA oyuncu skor tablosu ve Sacramento Kings’in kendi sahası Golden 1 Center hakkındaki detaylar da dahil olmak üzere, basketbolseverlerin sorularını Facebook Messenger platformu aracılığı ile cevapladı. Aynı anda bir çok taraftarla etkileşime geçebilme ve kişiselleştirilmiş deneyim oluşturma yeteneği ile chatbot teknolojisi, sporseverlerin sorularını günümüzde farklı spor alanlarında cevaplamaya devam ediyor.
Teknolojinin hızla gelişmesiyle birlikte spor sektöründe yeni uygulamaların, ürünlerin ve hizmetlerin geliştirilmesini sağlamıştır. Spor endüstrisinde yapay zeka teknolojileri özellikle antrenmanların yönetiminde etkili bir araç olarak kullanılarak çok önemli gelişmelere yol açmıştır. Sporcu performansının gelişiminde kullanımı, izleyicilerin deneyimlerini geliştirmek ve spor haberlerini daha etkili bir şekilde paylaşmak, spor kulüplerinin kararlarını desteklemek, spor müsabakalarının yönetilmesini sağlamak için kullanılmaktadır. Tüm bunlarla birlikte, spor kararlarının verilmesinde önemli bir rol oynayarak, yöneticilerin ve takım üyelerinin daha iyi kararlar almalarına yardımcı olmaktadır. Yapay zeka sayesinde sporda daha verimli, daha güvenli ve daha sağlıklı bir yarışma ortamı oluşturulabilmektedir. Spor mühendisliği çalışma alanıyla, sporcuların daha iyi performans göstermelerine ve spor için daha iyi çözümler bulmalarına yardımcı olan teknolojiler geliştirilmiştir.